1
Watermolens in Twente
'Er ligt tussen Dinkel en Regge een land' ons schone en nijvere Twente 'aldus het volkslied van Twente (JJ Deinse).
Volkslied Twente in het Nederlands!
Er ligt tussen Dinkel en Regge een land
Ons schone en nijvere Twente
Het land van de arbeid het land der natuur
Het steeds onvolprezene Twente
Daar golft op de essen het goudgele graan
Doet 't snelvlietend beekje het molenrad gaan
Daar ligt er de heide in 't paarsrode kleed
Dat is ons zo dierbare Twente (bis)
(door JJ van Deinse)
Voor meer coupletten Twents volkslied, zie:
Twente
Twente ligt in Oost-Overijssel tussen de Sallandse Heuvelrug en de Duitse grens en tevens tussen de Engbertsdijkvenen (Vriezenveen) en het Haaksbergerveen.
Het is een gebied met verborgen schoonheden. Vele kleine landschapselementen, zoals heggen, poelen, beken, essen, vennen, heidevelden, veengebieden, akkers, weidegebieden en houtwallen kenmerken dit rustige gebied waar natuur en cultuur hand in hand gaan. Ook zijn er fraaie watermolens, gelegen in het glooiende Twentse landschap.
Landschap van Twente
Het Twentse landschap is glooiend met veel 'bergen' van stuwwallen, deze stuwwallen zijn ontstaan in de vroege ijstijd. De bodem was toen het hele jaar bevroren en een dikke ijslaag bedekte toen ook Twente. Vanaf de rand van het landijs drongen vooruitstekende, 100 meter dikke ijstongen de rivierdalen binnen. Zij duwden daarbij met enorme krachten de zijkanten van die dalen weg. Nadat het ijs was gesmolten bleven de stuwwallen in het landschap achter. Deze stuwwallen bestaan uit leem, zand, klei en grind. Door de leemlagen komt water op veel plaatsen spontaan uit de bodem opwellen (bronnen), waardoor het via beken wordt afgevoerd. Deze beken komen bij elkaar en worden zodoende steeds groter; in het westen komen ze uit in de Regge en in het oosten in de Dinkel.
Vaak vinden deze meanderende of kronkelende beken watermolens op hun pad. Vroeger waren dit veelal papiermolens, maar later zijn deze vaak omgebouwd tot korenmolens.
Essen en houtwallen zijn naast de watermolens ook een zeer karakteristieke component van het Twentse landschap.
Een es is een bolling in het landschap. Op deze bolling begon mannen vroeger vaak met landbouw. Om de grond vruchtbaarder te maken bracht mannen 'heideplaggen met mest' op de es aan. Langzamerhand werd de es zo steeds hoger. Op de es stond meestal een eenzame boom als baken.
De in het groen verscholen eeuwenoude boerderijen met vakwerkschuren, soms met bakhuis en Bentheimer waterput zijn ook opvallend. Op veel daken van deze oude boerderijen zijn houten geveltekens bevestigd. Ook de stiepel, de middenpaal van de schuurdeuren, wordt vaak versierd met een teken. Het zijn symbolen die voortkomen uit het katholieke, protestantse geloof of uit oude volksgeloven. Enkele voorbeelden van tekens zijn het donderbezem- en paardenkoppenmotief.
Twentse boerderijen hebben vaak gekleurde luiken als teken dat de boerderijen toebehoren aan een landgoed van een kasteel. Boerderijen die bijvoorbeeld horen bij het landgoed Twickel hebben zwart-witte luiken.
De vele havezaten en kastelen, oude kerken, molens en watermolens maken Twente compleet.
De Twentenaar
Zoals het Twentse landschap is, zijn er ook de echte Twentenaren, soms wat gesloten, maar wel gastvrij en zeer behulpzaam. Vooral tegen echte 'Hollaanders' zijn zij in het begin gesloten, want 'dee könt zo met' n bek 'is hun mening en volgens' de Twent 'moet je oppassen voor' gladde jongens '! Om het verschil tussen de Twentenaar en de Westerling te illustreren, het volgende voorbeeld: Je vraagt een Westerling die uit eten is geweest: “Hoe was het?” De 'Westerling' zegt: "zalig, ontzettend heerlijk gegeten!" De 'Twent' zegt: "'t Kon minder!"
De 'Twent' beschikt over een dosis wijze humor die vooral tot uitdrukking komt in de prachtige Twentse spreuken, zoals:
'Zegt weinig en iej zölt völ in de gaatn hemn!'
'Aj de oagen in' n tuk heeft zee-j nich völ! '
In de volgende watermolen blogs zullen in elke blog een of twee watermolens worden weergegeven.
Ook zal in elke blog naast tekst en vele foto's van de watermolen, ook de direkte omgeving worden beschreven met tekst en foto's. Ook zal ingegaan worden op een activiteit ter plekke via bv korte wandelroute.
Hoe het vroeger was:
De Oudheidkamer Twente heeft recente het unieke album Tubantia van dhr. GJ ter Kuile (1871 - 1954) gekregen. Het album bevat vele, veelal onbekende Twentse afbeeldingen van zo'n 100 jaar geleden.
Watermolen Den Haller
bij het vuur Los Hoes
Los Hoes
Voor meer oude foto's zie:
http://www.oudheidkamertwente.nl/uploadfiles/file/Fotoboek_GJ_Ter_Kuile.pdf
zie ook:
Watermolens kunnen naar het type waterrad worden ingedeeld:
Bovenslagmolen
Een bovenslagmolen wordt vooral toegepast op beekjes met een zwakke stroming. Om de kracht van het water optimaal te benutten wordt een beekje met een goot omgeleid om het water zo boven op het rad te laten stromen. Soms wordt er voor de molen ook nog een wijer of molenvijver aangelegd, een soort stuwmeer, zodat er minder snel watertekort ontstaat bij het malen.
Onderslagmolen
Bij onderslagmolens stroomt het water onder het rad door. Dit type molen komt vooral voor op de wat grotere beken / kleinere rivieren en is typisch voor waterlopen met een klein verval.
Zie verder:
https://nl.wikipedia.org/wiki/Watermolen_(door_water_aangedreven_molen)
INHOUDSOPGAVE van de Blog Watermolens in Twente:
Watermolens in Twente
Bericht 1 Inleiding Watermolens Twente (deze post!)
Post 2 Watermolen Bels en Watermolen Frans te Mander
Post 3 Oostendorper watermolen te Haaksbergen
Post 4 Noordmolen te Delden
Post 5 Oldemeule te Oele (Hengelo)
Post 6 Watermolen Singraven in Denekamp
Post 7 Watermolen Herinckhave in Fleringen
Post 8 Watermolen Den Haller in Diepenheim
Post 9 Watermolen de Mast in Vasse
Post 10 Watermolen Ootmarsum
In het vroege voorjaar 2021zal vanuit de waterstad Almelo een tiental fietsroutes volgen, elke fietsroute start en eindigt in De Waterstad Almelo en gaat dan naar een watermolen; onderweg komen we dan langs de mooiste fietspaden, wegen en pleisterplaatsen in Twente.
Voor gehandicapten, bezitters van oldtimers, toeristen en 'eigenheimers' volgen een zestal autoroutes , die ook vanuit de startplaats Waterstad Almelo naar de 10 watermolens gaan en via mooie wegen en pleisterplaatsen kunnen deze zorgen voor een mooi dagje uit! OETINTWENTE!
"Duur 'n klean reampke kö-j' n hemmel ok wa zeen!"
No comments:
Post a Comment